Concorde: Δεκαπέντε χρόνια από τη μοιραία συντριβή

Η συντριβή του υπερηχητικού επιβατικού αεροσκάφους άλλαξε πολλά από τα μελλοντικά σχέδια της αεροπορίας - Το ταξίδι ήταν πανάκριβο, καθόλου άνετο αλλά προσέφερε μια μοναδική εμπειρία - Πετούσε με ταχύτητα 2.150 χιλιόμετρα την ώρα!

Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, από τη μαύρη ημέρα της 25ης Ιουλίου του 2000, όταν το γρηγορότερο επιβατικό αεροσκάφος του κόσμου, το Κονκόρντ πρωταγωνίστησε σε ένα και μοναδικό δυστύχημα. Ενα από τα αεροσκάφη που είχε στο στόλο της η Air France,

συνετρίβη, κατά την απογείωσή του από το Αεροδρόμιο Σαρλ ντε Γκολ του Παρισιού, παρασύροντας στο θάνατο τους 113 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων 4 στο έδαφος.

Το ξεκίνημα

Το Κονκόρντ, δεν ήταν ένα οποιοδήποτε αεροσκάφος. Όλα πάνω του ήταν χαρακτηριστικά, λες και είχε κατασκευαστεί για να μείνει στην ιστορία. Ήταν ένα υπερηχητικό αεροσκάφος που έκανε ταξίδια από το 1976 μέχρι το 2003,όντας το μόλις δεύτερο υπερηχητικό μοντέλο - το άλλο είναι το Tupolev Tu 144 - που μπήκε σε εμπορική υπηρεσία και εξυπηρέτηση του κοινού. Αποτέλεσε μια συνεργασία Γάλλων μηχανικών της Aerospatiale και μηχανικών από τη Βρετανική Εταιρία Αεροσκαφών (BAC), που μάλιστα σφραγίστηκε από σχετική συνθήκη. Η συνθήκη όριζε, πως θα κατασκευάζονταν συνολικά 20 αεροσκάφη όπως και έγινε. Έξι από αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως πρωτότυπα για περισσότερες δοκιμές και ανάπτυξη αεροσκαφών. Από επτά δόθηκαν στην Air France και την British Airways.

Η πρώτη ιδέα για την κατασκευή του Κονκόρντ ήρθε μόλις από τις αρχές του 1950 όταν ο διοικητής της Royal Aircraft Establishment (RAE) ζήτησε από τον αεροναυπηγό Σερ Μόριεν Μπέντφορντ Μόργκαν, που αργότερα θα μνημονευόταν ως «ο πατέρας του Κονκόρντ», να εξετάσει το ενδεχόμενο των υπερηχητικών πτήσεων και την εφαρμογή τους στις διεθνείς μεταφορές. Η ομάδα του Μόργκαν, απεφάνθη μετά από μελέτες και αποτυχημένες προσπάθειες, ότι η εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου θα ήταν ανέφικτη. Λίγο αργότερα, οι Γιοχάνα Βέμπερ και Ντίτριχ Κούχεμαν, δημοσίευσαν τα συμπεράσματά τους πάνω στο θέμα, που έμελλαν να γίνουν ένα από τα χαρακτηριστικά του Κονκόρντ. Με την ονομασία «Slender Delta» το δίδυμο της RAE, έδωσε την ιδέα για τα φτερά του υπερηχητικού αεροσκάφους που θα είχαν τριγωνικό σχήμα σαν ένα «Δ».

Το όνομα

Το όνομα του αεροπορικού κοσμήματος αντικατοπτρίζει τα όσα πέρασε, όχι τόσο μέχρι να κατασκευαστεί, αλλά σε αυτά που πέρασε το αεροσκάφος μέχρι να κλείσει η συμφωνία μεταξύ Άγγλων και Γάλλων. Όταν το σχέδιο ήταν έτοιμο να ολοκληρωθεί μετά από αλλεπάλληλες μελέτες και δοκιμές, έπεσε πάνω σε ένα άλλο εμπόδιο. Κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Αγγλία συζητούσε την είσοδό της στην ΕΟΚ, κάτι στο οποίο αντιτίθετο η Γάλλος πρόεδρος Σαρλ ντε Γκολ, γιατί πίστευε πως η σχέση Αγγλίας - ΗΠΑ, την καθιστούσε ακατάλληλη για ένταξη στην ΕΟΚ. Το υπουργικό συμβούλιο θεώρησε, πως υπογράφοντας αυτή τη συμφωνία, θα διευκωλυνόταν η είσοδος της Αγγλίας στην ΕΟΚ. Έτσι η τελική συμφωνία υπογράφτηκε, άσχετα αν ο Ντε Γκολ συνέχισε να μπλοκάρει την ένταξη των Βρετανών. Το όνομα Concorde στα γαλλικά σημαίνει «ομόνοια» και η ελπίδα ήταν πως θα υπάρξει το συγκεκριμένο συναίσθημα, μεταξύ της γαλλικής και της βρετανικής ηγεσίας, μετά από την υπογραφή της συμφωνίας.

Αυτή η «ομόνοια» δεν υπήρξε βέβαια ούτε από την πρώτη στιγμή, καθώς ο τότε υπουργός Τεχνολογίας της Βρετανίας, δήλωσε ότι θα κόψει το e  από το Concorde, για να ταιριάζει περισσότερο με το αγγλικό συνώνυμο concord. Μετά από πλήθος εθνικιστικών αντιδράσεων και διεθνούς κατακραυγής ο υπουργός Τόνι Μπεν «τα γύρισε», λέγοντας πως το τελικό e της ονομασίας αντιπροσωπεύει την Αριστεία (Excelence), την Αγγλία (England), την Ευρώπη και την Αντάντ (Entent).

Τόσο σπάταλο κι όμως τόσο υπέροχο

Μπορεί το Κονκόρντ να αποτέλεσε τεχνολογική επιτυχία αλλά από εμπορική άποψη απέτυχε παταγωδώς. Δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970, εφόσον το αεροπλάνο καταναλώνει πάνω από 25.600 λίτρα καυσίμου την ώρα, τριπλάσια αναλογία κατανάλωσης ανά επιβάτη από αυτήν ενός συνηθισμένου αεροσκάφους. Είχε επίσης το μειονέκτημα ότι μπορούσε να καλύψει μόνο 4.300 μίλια και να μεταφέρει λίγους επιβάτες, μόλις 100. Επομένως, δεν ήταν προσοδοφόρο για τις αεροπορικές εταιρίες. Ένα άλλο εμπόδιο στην ανάπτυξη του Κονκόρντ ήταν η εναντίωση που ξέσπασε εξαρχής στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη χρήση του, υποτίθεται λόγω ενδοιασμών για το θόρυβο που προκαλούσε.

Οι τιμές ήταν άλλο ένα πρόβλημα. Τα εισιτήρια κόστιζαν χιλιάδες δολάρια. Συγκριτικά λοιπόν, λίγοι επιβάτες είχαν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν με το Κονκόρντ. Με το υπερπολυτελές μενού που περιλάμβανε σαμπάνια, φουαγκρά και χαβιάρι, το Κονκόρντ «ήταν η καλύτερη ταξιδιωτική εμπειρία που θα μπορούσε να έχει κανείς», ανέφερε ένας επιχειρηματίας. «Σου παρείχε την ύψιστη πολυτέλεια, δηλαδή το χρόνο. Δεν πρόσφερε την πιο άνετη πτήση. Πρόσφερε, όμως, το πιο υπέροχο αίσθημα».

Σε όλη τη σταδιοδρομία του, το Κονκόρντ μετέφερε περίπου τέσσερα εκατομμύρια επιβάτες—όχι και τόσο μεγάλος αριθμός αν αναλογιστεί κανείς ότι ο παγκόσμιος στόλος των Μπόινγκ 747 μεταφέρει αυτούς τους επιβάτες μέσα σε μερικές μόλις εβδομάδες. Τι ήταν, λοιπόν, αυτό που έκανε το Κονκόρντ τόσο αξιόλογο αεροσκάφος;

Το Κονκόρντ πετούσε με 2.150 χιλιόμετρα την ώρα — ταχύτητα διπλάσια από αυτήν του ήχου — σε ύψος 60.000 ποδιών (18 και πλέον χιλιομέτρων). Ταξίδευε τόσο γρήγορα ώστε το μήκους 62 μέτρων αεροπλάνο στην πραγματικότητα επιμηκυνόταν μέχρι και 24 εκατοστά κατά την πτήση λόγω της θερμότητας που δημιουργούσαν οι τριβές. Μια συνηθισμένη διαδρομή από το Παρίσι στη Νέα Υόρκη με το Κονκόρντ διαρκούσε μόλις 3 ώρες και 55 λεπτά, σχεδόν το μισό χρόνο μιας συμβατικής πτήσης. Η πτήση ήταν τόσο γρήγορη ώστε, λόγω της διαφοράς ώρας, όταν οι επιβάτες που ταξίδευαν προς τα δυτικά προσγειώνονταν στη Νέα Υόρκη ανακάλυπταν ότι, σύμφωνα με την τοπική ώρα, ήταν νωρίτερα από την ώρα αναχώρησής τους από το Παρίσι!

Η πρώτες σχεδιασμένες πτήσεις γι' αυτό το στολίδι της παγκόσμιας αεροπλοΐας, έγιναν στις 21 Ιανουαρίου 1976 από Λονδίνο για Μπαχρέιν και από Παρίσι για Ρίο ντε Τζανέιρο.


Η αγγλική κερδοσκοπία

Το 1981, με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου, η British Airways άρχισε να χάνει πολλά χρήματα λόγω των αυξημένων λειτουργικών εξόδων των Κονκόρντ. Έτσι ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας, Σερ Τζον Κινγκ έπεισε την κυβέρνηση να πουλήσει το απόλυτο δθικαίωμα εκμετάλλευσης των Κονκόρντ στην BA, έναντι 16.500.000 λιρών. Αυτό του έδωσε ένα εκπληκτικό δικαίωμα... Έρευνα στην αγορά, είχε αποδείξει ότι οι πολίτες πίστευαν ότι τα εισητήρια των Κονκόρντ, ήταν ακριβότερα απ' ότι ήταν στην πραγματικότητα. Έτσι σιγά σιγά, οι τιμές των εισητηρίων έφτασαν εκεί που «έπρεπε» παρατείνοντας τα κέρδη για την BA.

Η τραγική στιγμή

Στις 25 Ιουλίου 2000, η πτήση 4590 της Air France, που θα πετούσε από το Σαρλ ντε Γκολ προς το JFK της Νέας Υόρκης συνετρίβη κατά την απογείωση της, σκοτώνοντας και τους 100 επιβάτες μαζί με εννέα μέλη του πληρώματος, καθώς και τέσσερα άτομα που βρίσκονταν στο έδαφος. Το «καμάρι» του γαλλικού αερομεταφορέα έπεσε πάνω σε ξενοδοχείο. Οι περισσότεροι επιβάτες του ήταν ηλικιωμένοι Γερμανοί τουρίστες που επρόκειτο να συμμετάσχουν σε πολυτελή κρουαζιέρα, η οποία θα ξεκίναγε από τη Νέα Υόρκη με προορισμό την Καραϊβική.

Σύμφωνα με το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων, το δυστύχημα προκλήθηκε εξαιτίας μεταλλικού ελάσματος που αποκολλήθηκε από ένα αεροπλάνο DC-10 της Continental, το οποίο απογειώθηκε λίγο πριν από το υπερηχητικό αεροσκάφος της Air France από τον ίδιο διάδρομο απογείωσης. Το Cοncorde χτύπησε το έλασμα από τιτάνιο, που είχε μήκος 43 εκατοστά, με αποτέλεσμα να κατακερματιστεί ένα ελαστικό των τροχών. Τμήμα σκληρού ελαστικού τρύπησε τη δεξαμενή καυσίμων με αποτέλεσμα να διαρρεύσει κηροζίνη, η οποία άρπαξε φωτιά προκαλώντας την έκρηξη. Το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων δόθηκε στη δημοσιότητα το Δεκέμβριο του 2004. Το 2008, ο Γάλλος εισαγγελέας απήγγειλε κατηγορίες για ανθρωποκτονία εναντίον της Continental Airlines, η οποία αρνήθηκε ότι φέρει ευθύνη για το τραγικό περιστατικό.

Εν τέλει η Continental απαλλάχτηκε από τις ποινικές ευθύνες, όμως της αναγνωρίστηκε η υποχρέωση να πληρώσει ένα εκατομμύριο ευρώ σε αποζημίωση στην AIR France. Επίσης, η Continental κρίθηκε υπεύθυνη από άποψη αστικής ευθύνης, κάτι που έδινε το δικαίωμα για διεκδίκηση αποζημιώσεων από συγγενείς των θυμάτων.


Το τέλος

Η αυλαία για τα Κονκόρντ έπεσε τελικά, στις 10 Απριλίου 2003, όταν Άγγλοι και Γάλλοι ανακοίνωσαν πως θα αποσύρουν τα αεροσκάφη, καθώς μετά το δυστύχημα, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου και λόγω των αυξημένων δαπανών που χρειαζόταν η συντήρησή τους, υπήρχε τεράστιο οικονομικό πρόβλημα για τις εταιρίες.

Η Virgin Atlantic ανακοίνωσε λίγες μέρες μετά την είδηση απόσυρσης, ότι ενδιαφέρεται να αποκτήσει τα αεροσκάφη για να τα λειτουργεί για πολλά χρόνια, όμως κάτι τέτοιο δεν προχώρησε ποτέ και τα Κονκόρντ μεταφέρθηκαν σιγά σιγά στο μουσείο της ιστορίας, να θυμίζουν στις νεότερες γενιές το πρωτοπόρο επίτευγμα των υπερηχητικών πτήσεων.

Το κύκνειο άσμα των πτήσεων, δόθηκε στις 27 Ιουνίου 2003, όταν ένα Κονκόρντ της Air France αποσύρθηκε στην Τουλούζ. Ο Ζαν-Σιρίλ Σπινέτα, πρόεδρος της Air France, σχολίασε αργότερα: «Στην πραγματικότητα, το Κονκόρντ δεν θα σταματήσει ποτέ να πετάει επειδή θα συνεχίσει να ζει στη φαντασία των ανθρώπων».