20η Οκτωβρίου 1912- "Η Μάχη των Γιανντισών"

Το Ηρώο της Πόλης "Μαύρο Άγαλμα"

20η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912- 20η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2011
  

  99 χρόνια από τότε. Από τότε που η θρυλική γενιά του «12» ελευθέρωσε και διπλασίασε την έκταση της Ελλάδας.
«Σε σας στρέφομαι παιδιά του Ελληνισμού, αγαπημένα Ελληνόπουλα… Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει. Αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία εμείς θα σωθούμε…»

Δεν ήταν μόνο τα λόγια του  μεγάλου πατριώτη Ίωνα Δραγούμη, ήταν η φλόγα που άναψε στις καρδιές των Ελλήνων, έδινε φτερά στην ορμή...

...και τη λαχτάρα των νέων, να δουν μια μεγάλη λεύτερη Ελλάδα.
   Έτρεξαν τα ελληνόπουλα στα χρόνια εκείνα με πρωτοπόρους τους Μακεδονομάχους που με τους αγώνες και τις θυσίες τους άνοιξαν το δρόμο για να περάσει ελευθερωτής ο ελληνικός στρατός το 1912 και να ενώσει αδιάσπαστα την Μακεδονία με την υπόλοιπη Ελλάδα. Την 5η Οκτωβρίου εξορμούν οι γενναίοι προς Ελασσόνα και Σαραντάπορο όπου σημειώνεται η πρώτη λαμπρή νίκη τους.
   Μια εβδομάδα αργότερα, καταλαμβάνονται και απελευθερώνονται τα Σέρβια, η Κοζάνη, τα Γρεβενά, η Κατερίνη και η Έδεσσα.
 

Χάρτης του ΓΕΣ με την μάχη των Γιαννιτσών

Στις 19 Οκτωβρίου οι ελληνικές δυνάμεις βρίσκονται δυτικά των Γιαννιτσών. Το ελληνικό στρατηγείο περίμενε να συναντήσει τους Τούρκους οχυρωμένους στην ανατολική όχθη του Αξιού ποταμού.
   Οι Τούρκοι όμως αποφάσισαν να δώσουν μάχη στις φυσικές οχυρές θέσεις των λόφων, δυτικά της πόλης που άρχιζαν από την ακρολιμνιά και κατέληγαν στους πρόποδες του όρους Πάικου.
   Οι λόγοι που προτίμησαν να δώσουν μάχη στα Γιαννιτσά και όχι στον Αξιό ήταν η οχυρή θέση και το στενό πέρασμα ανάμεσα στη λίμνη και το Πάικο.
Ένας άλλος σοβαρός λόγος ήταν η υπεράσπιση της ιερής τους πόλης που φιλοξενούσε τους τάφους του Γαζή Εβρενός Μπέη, του πρώτου Τούρκου κατακτητή της Ευρώπης και των απογόνων του.
   Οι αντίπαλοι αντιπαρατάχτηκαν με τις παρακάτω δυνάμεις:
Οι Τούρκοι διέθεταν 25.000 στρατό στηριζόμενο σε ισχυρό πυροβολικό και 30 πυροβόλα. Κατείχαν ισχυρές οχυρές θέσεις και πολλές φωλιές πυροβόλων που μπορούσαν να θερίσουν κυριολεκτικά κάθε στρατιώτη στο πεδινό έδαφος.
   Ο ελληνικός στρατός διέθετε σε πυκνή διάταξη τις μεραρχίες του. Σε πρώτη σειρά και γραμμή επίθεσης τρίτη, δεύτερη, τέταρτη, έκτη από τη λίμνη μέχρι το Πάικο και πίσω την πρώτη ως εφεδρεία. Η έβδομη μεραρχία προχωρούσε νότια της λίμνης με σκοπό να καταλάβει τη γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής επί του Λουδία και να φτάσει στον Αξιό.
   Οι στρατιώτες μας ήταν φοβερά ταλαιπωρημένοι από την εξαντλητική πορεία τόσων ημερών, κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Είχαν προβλήματα εφοδιασμού, το ηθικό τους όμως ήταν υψηλό, ύστερα από τις μεγάλες νίκες συγχρόνως τους πυράκτωνε την ψυχή η θέληση να προλάβουν να ελευθερώσουν τη Θεσσαλονίκη πριν από τους Βουλγάρους.
 

Η Μάχη στην περιοχή του Μελισσίου

19η του μηνός. Τα προελαύνοντα ελληνικά τμήματα, δέχτηκαν τους πρώτους πυροβολισμούς πλησιάζοντας τη γέφυρα της Μπάλνιτσας (Μελισσίου). Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, ανασυντάχτηκαν. Συγχρόνως άρχισε και ο κανονιοβολισμός των τουρκικών πυροβόλων από τα υψώματα του Ταλαμπάζ. Το ελληνικό πυροβολικό τάχτηκε και άρχισε να κανονιοβολεί τις εχθρικές θέσεις.
   Κάτω από συνεχή κανονιοβολισμό οι μονάδες της τρίτης και δεύτερης μεραρχίας περνούσαν τη γέφυρα και έπαιρναν θέσεις στο πεδίο μεταξύ Μελισσίου και Γιαννιτσών.
   Η τέταρτη μεραρχία προελαύνοντας στον άξονα από Γυψοχώρι, Μυλότοπο προς Αξό, γύρω στο μεσημέρι μπήκε κι αυτή στη μάχη. Η έκτη μεραρχία ενεργούσε στον άξονα από Αχλαδοχώρι προς Αμπελειές, με τα ευζωνικά της τάγματα ήρθε σε επαφή με τον εχθρό, στα αντικρινά υψώματα.
Έτσι η μάχη γενικεύτηκε σ’ όλο το μήκος του μετώπου, από το Πάικο μέχρι τη λίμνη, με τους Έλληνες στρατιώτες να καταβάλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να προχωρήσουν στο ανοιχτό πεδία για να πλησιάσουν τις εχθρικές θέσεις. Όλα αυτά κάτω από συνεχή βροχή.
   Η νύχτα έπεσε, τα όπλα σίγησαν, οι τρύπες από τις οβίδες κι αυτές γεμάτες νερό, έγιναν αναπαυτήρια για αξιωματικούς και στρατιώτες. Η βρεγμένη γαλέτα που μαλάκωσε από τη βροχή τόσων ημερών, όπου υπήρχε κι αυτή, έγινε παρηγοριά στην πείνα τους.
   

Η Μάχη των Γιαννιτσών

Με το πρώτο φως της 20ης Οκτωβρίου ξανάρχισαν οι κανονιοβολισμοί. Γύρω στις 8:45 το ένατο ευζωνικό τάγμα, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο κατόρθωσε να καταλάβει το ύψωμα των νεκροταφείων της πόλης. Με τα τέσσερα πυροβόλα που ήταν οχυρωμένα σ’ αυτό, κυνήγησε τους υποχωρούντες Τούρκους ανατολικά. Οι υπόλοιπες γραμμές, με κίνδυνο να περικυκλωθούν, ύστερα από την είδηση ότι στα βόρεια έσπασε το μέτωπο από τους τσολιάδες, παράτησαν πυροβόλα – πολυβόλα και λοιπό εξοπλισμό και τράπηκαν σε φυγή προς Θεσσαλονίκη.
Τα πρώτα τμήματα που μπήκαν στην πόλη, από το δρόμο της Αξού ήταν της δεύτερης μεραρχίας με μέραρχό τον Καλάρη. Γύρω στις 11:00 από τον ίδιο δρόμο μπαίνει και ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος με το επιτελείο του.
   Δημογέροντες της ελληνικής κοινότητας και πλήθος κόσμου, τους υποδέχονται μέσα σε παραλήρημα χαράς και ζητωκραυγών, στην οδό Χατζηδημητρίου, στο ύψος της νέας αγοράς.
   Επακολούθησε νεκρώσιμη ακολουθία στον ιερό ναό της Παναγίας, για τους νεκρούς. Γυναίκες τους καθάρισαν, τους έπλυναν με κρασί και τους στόλισαν με λουλούδια. Μετά τον ενταφιασμό των ηρώων, εψάλλει  μεγάλη δοξολογία μπροστά στον αρχιστράτηγο, για τη νικηφόρα έκβαση της μάχης.
Η εικόνα των Τούρκων στρατιωτών που ξεχύθηκαν στους λασπωμένους δρόμους ήταν φρικτή. Η καταδίωξη έγινε σε μικρό βαθμό μέχρι την Πέλλα, κυρίως λόγω της μεγάλης εξάντλησης των ανδρών από τη διήμερη μάχη. Οι Τούρκοι διέφυγαν προς Θεσσαλονίκη και οχυρώθηκαν, αποφεύγοντας την πλήρη αιχμαλωσία. Στα Γιαννιτσά η τουρκική συνοικία παραδόθηκε στις φλόγες.
   3.000 αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώτες, 25 πυροβόλα, 2 πολεμικές σημαίες, ενώ δεν υπάρχει σαφής εικόνα του αριθμού των νεκρών.
Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν βαριές: 10 αξιωματικοί και 178 στρατιώτες νεκροί. 29 αξιωματικοί και 756 στρατιώτες τραυματίες.
   Υπήρξε η πιο φονική μάχη των βαλκανικών πολέμων. Αποτελεί για τον ελληνικό στρατό νέο τίτλο τιμής και δόξας. Η μάχη και η νίκη στα Γιαννιτσά άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
   Σήμερα μέρα λευτεριάς, κλείνουμε ευλαβικά το γόνυ στους ανδριάντες και τα ηρώα, καταθέτουμε δάφνινο στεφάνι και η καρδιά μας πλημμυρίζει από Ελλάδα, από αιώνια ευγνωμοσύνη για σας, τους αγώνες και τις θυσίες σας, σταυραετοί του μακεδονικού Αγώνα, Γενναίοι Μαχητές, Ελευθερωτές του 1912 – 1913. Στο νου μας έρχονται οι στίχοι του ποιητή. «ΟΤΙ ΕΙΣΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΥΣΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΑΙΜΑΤΩΝ, ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΚΑΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΑ ΙΕΡΑ ΒΓΑΛΜΕΝΗ ΛΑΜΠΡΗ ΚΟΡΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

(Του Δασκάλου Γεωργίου Ανδρονίδη)