Mε επιτυχία έκλεισε η φετεινή περίοδος του Ανοικτού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών.

         Με μιαν εξαιρετική ομιλία έκλεισε την Κυριακή 26/5/2013 η 17η περίοδος 2012-13 του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών που διοργανώνει όπως πάντα  με ιδιαίτερη επιτυχία η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών  «Ο Φίλιππος» σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗ.Κ.Ε.Π.Α. Δήμου Πέλλας.  Κεντρικός ομιλητής της τελευταίας εκδήλωσης με τίτλο: «Τα ιστορικά αίτια της πτώσης της Κωνσταντινούπολης»  ήταν ο Λογοθέτης Κωνσταντίνος, δικηγόρος-πρώην εισαγγελέας, δημιουργός και παρουσιαστής

της εκπομπής «Σημεία των καιρών» της 4 Ε τηλεόρασης.

  

 Το Πνευματικό Κέντρο Γιαννιτσών φιλοξένησε μιαν επετειακή εκδήλωση για τα 560 χρόνια από την Άλωση της Πόλης, της πόλης των ονείρων και των πόθων ενός ολόκληρου λαού, την πρωτεύουσα της Ρωμιοσύνης και το κοινό της περιοχής μας ανταποκρίθηκε με ενδιαφέρον και την δέουσα συγκίνηση που αρμόζει σε θέματα επικαιρότητας.

    Η αποφράδα ημέρα της 29ης Μαϊου του 1453 δεν ήρθε ξαφνικά και απροσδόκητα. Ήταν η ληξιαρχική πράξη θανάτου μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας και ο ηρωικός θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου μπροστά στα τείχη της βασιλεύουσας και την πύλη του αγίου Ρωμανού ήταν η τελευταία σκηνή ενός δράματος που συγκλόνισε συθέμελα πολιτισμό και Ελληνισμό και οι οποίοι  υπέστησαν τα πάνδεινα κάτω από το πέλμα ενός άπληστου κατακτητή, των Οθωμανών Τούρκων που ήρθαν από τα ασιατικά βάθη για να σκορπίσουν θάνατο και καταστροφή.

  

Μιαν ολόκληρη σειρά εγκληματικών σφαλμάτων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της ρωμαιοβυζαντινής αυτοκρατορίας που διαπράχθηκαν από φορείς, πρόσωπα αλλά και δυσμενείς συγκυρίες συνετέλεσαν ώστε αυτό το κρατίδιο  στα 1453 να αποτελεί θλιβερή σκιά της άλλοτε κραταιάς, σεβαστής, πλούσιας και ένδοξης αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο (1025) του ικανότατου αυτοκράτορα Βασίλειου Β΄ Μακεδόνα του επονομαζόμενου βουλγαροκτόνου, το  μεγάλο κράτος, με τις άστοχες επιλογές της κεντρικής εξουσίας, μπαίνει σε μια μακροχρόνια περίοδο παρακμής και αποσύνθεσης. Η σταδιακή παραμέληση του θεσμού των θεμάτων, διοικητικών δηλαδή περιοχών όπου στο πρόσωπου του στρατηγού συγκεντρωνόταν διοικητική και  στρατιωτική εξουσία, η παραμέληση των σωμάτων των ακριτών που φύλαγαν με επιτυχία παραμεθόριες εκτάσεις  και η αντικατάσταση του εθνικού με μισθοφορικό στρατό κατέστησαν τα εξωτερικά σύνορά μας διάτρητα και άφησαν τους κατοίκους ολόκληρων περιοχών εκτεθειμένους στην κατακτητική μανία  των εισβολέων: Νορμανδών στην Δύση, Βούλγαρων και Σλάβων στο Βορρά και Αράβων και Τούρκων στην Ανατολή.

     

 Η προϊούσα δημογραφική κατάρρευση του κράτους-όπως συμβαίνει και σήμερα στο νεοελλαδικό κρατίδιό μας- οι δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις, η παραχώρηση εμπορικών προνόμιων σε Βενετία, Γένουα και άλλες ιταλικές πόλεις, η νόθευση του νομίσματος, η παραμέληση του ναυτικού η άλλοτε «δόξα της Ρωμανίας», και η μείωση των εξαγωγών με ταυτόχρονη αύξηση των εισαγωγών, η διεύρυνση της έγγειας ιδιοκτησίας των Δυνατών με ταυτόχρονη παραμέληση της υπαίθρου και των μικροϊδιοκτητών γης κ.ά δημιούργησαν ένα ασφυκτικό και αντιπαραγωγικό οικονομικό πλαίσιο από το οποίο ουδέποτε εξήλθε το Βυζάντιο.

   Οι απέλπιδες προσπάθειες του γενναίου Καππαδόκη στρατηγού και κατοπινού αυτοκράτορα του Ρωμανού Δ΄ Διογένη, σύζυγου της αυτοκράτειρας Ευδοκίας της Μακρεμβολίτισσας, να διώξει τις ορδές του Σελτζούκου Άλπ- Αρσλάν είχαν άδοξο τέλος στη μάχη του Μαντζικέρτ το 1071. Προδομένος από τους παλατιανούς, συνελήφθη ζωντανός από τους εχθρούς του και στάλθηκε σε άθλια κατάσταση στην πρωτεύουσα.  Εκεί, οι πολιτικοί του αντίπαλοί  τον τύφλωσαν και πέθανε μέσα σε φρικτούς πόνους εξαιτίας μόλυνσης. Αρκετά αργότερα ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός συντρίβεται σε στενωπό στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας το 1176 και εξολοθρεύονται χιλιάδες συστρατιώτες του από τον Κιλίτζ Αρσλάν κατακτητή του Ικόνιου. Αυτές οι 2 τρομακτικές ήττες υπήρξαν η ταφόπλακα της νεολαίας μας και ενός ένδοξου και δραστήριου στρατού.

   Μετά το σχίσμα του 1054 μεταξύ ορθόδοξης Ανατολής και ρωμαιοκαθολικής Δύσης, οι διενέξεις μεταξύ των ενωτικών, που ήταν  λιγότεροι και των ανθενωτικών, που ήταν  περισσότεροι ειδικά σε έναν λαό βαθιά θρησκευόμενο  όπως το δικό μας, δημιούργησαν διχαστικό και αποπροσανατολιστικό κλίμα. Οι Σταυροφορίες των δυτικών με το εύλογο πρόσχημα της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων από την μουσουλμανική λαίλαπα, προκάλεσαν φοβερή αναστάτωση στο Βυζάντιο από όπου και πέρασαν στο δρόμο τους για την Παλαιστίνη. Η καταστροφή όμως επήλθε με την Δ΄ σταυροφορία το 1204, όταν οι άφρονοι χειρισμοί του Αλέξιου Άγγελου, γιου του Ισαάκιου έφεραν τους τραχείς πολεμιστές στην Πόλη για να αποκαταστήσουν τους εκπεσμένους στον θρόνο τους. Αλλά ο ερχομός των απολίτιστων στην πρωτεύουσα του πολιτισμού προκάλεσε ανείπωτες λεηλασίες, δολοφονίες, βιασμούς, αρπαγές, καταστροφές έργων τέχνης κ.ά.. Η πάλαι ποτέ ακμαία αυτοκρατορία  μας υπέστη τεράστιες καταστροφές. Παρά την απελευθέρωσή της το 1261 δεν συνήλθε ποτέ. Μεγάλα τμήματά της εξακολουθούσαν και κατέχονταν από ξένους.

    Η εμφάνιση νομαδικών λαών  όπως οι  Σελτζούκοι Τούρκοι, οι Τουρκομάνοι και μεταγενέστερα, οι Οθωμανοί Τούρκοι στον γεωγραφικό χώρο της Μικράς Ασίας ήταν η αρχή του τέλους για τον ένα πνεύμονα του αυτοκρατορίας. Οι μαζικοί εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα, οι συστηματικές διώξεις, οι καταστροφές εκκλησιών και μοναστηριών και το αίσθημα φόβου και ανησυχίας που επικράτησε μεταξύ των Ρωμιών υποδούλων, των ραγιάδων επέβαλαν ένα ασφυκτικό κλίμα. Οι Τούρκοι, αν και λίγοι στην αρχή αυξήθηκαν δημογραφικά και έφτασαν συν τω χρόνω έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Οι ελάχιστοι γενναίοι υπερασπιστές της, Έλληνες και ορισμένοι Γενουάτες  αγωνίστηκαν όπως αρμόζει σε υπερήφανους και αξιοπρεπείς ανθρώπους που αγαπούν την ελευθερία τους.  Δυστυχώς, όμως, το τέλος ήταν αναπόφευκτο. Η βοήθεια που περίμεναν από την υποκριτική Δύση δεν έφτασε ποτέ και η, γεμάτη απόγνωση, κραυγή  των γενναίων μας: «Η Πόλις εάλω» γέμισε με νεκρούς, θλίψη και απογοήτευση το  παγκόσμιο ιστορικό γίγνεσθαι. Εδώ σταμάτησε η ιστορία της Οικουμένης και της προσφοράς.  Εδώ ηττήθηκε ο πολιτισμός από την βαρβαρότητα.  Η ολοκληρωτική καταστροφή της πονεμένης Ρωμιοσύνης επήλθε πολύ μεταγενέστερα με τη Μικρασιατική τραγωδία το 1922.  Η μνήμη και η αγάπη,  όμως, επιζούν και μας κρατούν σε εγρήγορση.

    Κάθε καλόπιστος και σοβαρός μελετητής εάν παρατηρήσει ενδελεχώς τα ιστορικά αίτια της πτώσης της Πόλης, θα παρατηρήσει πάρα πολλές ομοιότητες με τις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα μας και την ευρύτερη περιοχή. Όποιος αδιαφορήσει, καλό θα ήταν  να γνωρίζει ότι παρόμοιες θλιβερές καταστάσεις θα τις βρει μπροστά του και θα κληθεί να τις αντιμετωπίσει. Εξάλλου, λαοί που δε μελετούν,  δεν προβληματίζονται και δεν διδάσκονται από την ιστορία τους στο τέλος θρηνούν πάνω στα ερείπια, που πολλές φορές οι ίδιοι δημιούργησαν.  Η  δε  ιστορία εμπνέει, διδάσκει και εκδικείται.

    Η όμορφη εκδήλωση ολοκληρώθηκε πολύ συγκινητικά με ειδικό μουσικό πρόγραμμα από την χορωδία της Μικρασιατικής Εστίας Πέλλας,  υπό  την καλλιτεχνική διεύθυνση του Καλλιωτάκη Στέφανου, που πλημμύρισε τη φιλόξενη  αίθουσα με νοσταλγικές μελωδίες για τις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολής.

Λάζαρος Η. Κενανίδης,

θεολόγος, δντής 2ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ. διδάκτορας Α.Π.Θ.