Η μελαγχολία των γιορτών και ο «εξορκισμός» της με τέσσερα απλά βήματα

Μια ανάσα από τα Χριστούγεννα και το καλωσόρισμα του νέου έτους, το αίσθημα χαράς και η προσμονή για λίγα ανέμελα 24ωρα γεμάτα διασκέδαση (που δείχνουν άγνοια για το βαθύτερο μήνυμα των Χριστουγέννων) δυναμώνουν για μικρούς και μεγάλους, ωστόσο δεν είναι λίγοι οι ενήλικοι που αισθάνονται να «πυροδοτείται» όχι η χαρά, αλλά η... μελαγχολία τους, οι οποίοι γενικότερα παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα αρνητική διάθεση στη διάρκεια των γιορτινών

ημερών.
 Το φαινόμενο αυτό, γνωστό στους ειδικούς με τον όρο holiday blues (μελαγχολία των γιορτών), δεν είναι ανησυχητικό, αλλά παροδικό και απολύτως αντιμετωπίσιμο, όπως εξηγεί στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Θωμάς Παπαρρηγόπουλος. «Δεν υπάρχει ακριβής απόδοση του όρου στα ελληνικά και σίγουρα πάντως δεν μπορεί να αποδοθεί με τον όρο κατάθλιψη» τονίζει ο κ. Παπαρρηγόπουλος.

Φρούδες ελπίδες
Η βασική εκδήλωση του φαινομένου, σύμφωνα με τον καθηγητή, θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: «Κατά τη διάρκεια των εορτών αφυπνίζονται στους περισσότερους ανθρώπους όνειρα, ελπίδες και αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Παλαιότερες συνήθειες, επιρροές και εμπειρίες αναδύονται αυτόματα στην επιφάνεια με ανανεωμένη ένταση».
 

Οπως προσθέτει ο κ. Παπαρρηγόπουλος, «απλά ο επετειακός χαρακτήρας των γιορτών κάνει τους περισσότερους ανθρώπους να ξαναθυμηθούν και να κάνουν συγκρίσεις! “Πού ήμουν πέρυσι ή πρόπερσι τέτοια εποχή;” είναι το βασικό ερώτημα που τίθεται στο μυαλό των ανθρώπων. Και οι απαντήσεις διαφέρουν σε κάθε περίπτωση - “ήμουν με τον σύντροφό μου, τους φίλους μου, την οικογένειά μου” κ.λπ. Ομως ο κοινός τόπος όλων είναι ο ίδιος. Ολοι αναπολούν κάτι που είχαν και έχασαν!»
 

Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις ανθρώπων των οποίων η διάθεση αγγίζει... ιστορικά χαμηλά! «Ενας βασικός λόγος είναι το στρες των ημερών» τονίζει ο καθηγητής. Αγχος που προέρχεται από την πίεση της καθημερινότητας, τις αγωνίες και τα διλήμματα της σύγχρονης ζωής. Στρες που κρύβουμε μέσα μας ή εκδηλώνουμε συχνά και αφορά τις τρέχουσες και τις μελλοντικές επιλογές μας ή προσδοκίες. «Το ίδιο στρες, όμως, αφορά την ανάγκη να προετοιμαστούμε για τις γιορτές, καθώς πολλοί αγχώνονται μόνο και μόνο στην ιδέα των αυξημένων κοινωνικών υποχρεώσεων που συνεπάγονται αυτές οι μέρες, όπως η παρουσία σε δείπνα, η οργάνωση ενός εορταστικού τραπεζιού, οι φιλικές και οικογενειακές συγκεντρώσεις και οι νυχτερινές έξοδοι» εξηγεί ο κ. Παπαρρηγόπουλος.
 

Ουσιαστικά το άγχος επιτείνεται με την ανάγκη για την προετοιμασία του σπιτιού και το χριστουγεννιάτικο στόλισμα, αλλά συσχετίζεται και με μια σημαντική παράμετρο, αυτή του γενικότερου οικονομικού στρες. Οπως επισημαίνει ο καθηγητής: «Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση της χώρας μας αλλά και η οικονομική κατάσταση κάθε νοικοκυριού ξεχωριστά δημιουργούν περισσότερο άγχος. Αρκετοί είναι αυτοί που αγχώνονται επειδή δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν τα στοιχειώδη για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι» και συμπληρώνει ότι σημαντικός παράγοντας της θλίψης των γιορτών είναι αναμφίβολα και η κούραση: «Εξουθένωση, η οποία προκύπτει από την καθημερινότητα και τις απαιτήσεις της».
 

Φιλοδοξίες
Επιπλέον, οι μη ρεαλιστικές και υπερβολικές επιδιώξεις και προσδοκίες που μπορεί να έχουν κάποιοι από τη ζωή τους μπορεί να τους οδηγήσουν σε... δυσφορία στη σκέψη ότι πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά, όπως προσθέτει ο κ. Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος συμπληρώνει: 

«Οι προσδοκίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν από επιθυμίες για απόκτηση υλικών αγαθών μέχρι και την απόκτηση διαφορετικών προσωπικών ιδιοτήτων». Βέβαια, η στάση αυτή δεν αφορά απαραίτητα τη συγκεκριμένη περίοδο, αλλά έναν γενικότερο τρόπο ζωής.
Τα αποτελέσματα του φαινομένου, πέρα από την κακή διάθεση, μπορεί να είναι και η εκδήλωση διάφορων συμπτωμάτων. Τα συχνότερα είναι η εκδήλωση πονοκεφάλων, καθώς και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και φαγητού.
 

Κι όμως η λύση-θεραπεία «κρύβεται» μέσα στο μυαλό μας
«Οπως, όμως, το νόμισμα έχει διπλή όψη, έτσι ακριβώς και αυτή η ψυχολογική κατάπτωση μπορεί να λειτουργήσει ως ευκαιρία. Η κατάσταση αυτή δεν χρειάζεται επίσκεψη σε ειδικό, γιατί η λύση βρίσκεται μέσα μας. Είναι στο χέρι του καθένα να ελαφρύνει την κατήφεια των ημερών» αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Θωμάς Παπαρρηγόπουλος και αναλύει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο.
 

1) «Πρώτος και βασικός τρόπος είναι η συχνότερη συναναστροφή με άτομα που μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά» λέει ο καθηγητής.
 

2) Δεύτερος τρόπος είναι να λέμε ένα βροντερό «όχι» σε όσα δεν μας αρέσουν και να κάνουμε κάτι διαφορετικό, δηλαδή πράγματα που δεν σχετίζονται με την καθημερινή ρουτίνα, αλλά ούτε αναγκαστικά με τις δραστηριότητες που μπορεί να είχε κάποιος τις προηγούμενες γιορτές.
 

3) Σημαντικός τρόπος αντιμετώπισης της χριστουγεννιάτικης θλίψης είναι, όπως συμφωνούν οι ειδικοί, η τοποθέτηση των προσδοκιών και των επιδιώξεών μας σε ρεαλιστικά επίπεδα. «Αυτό μεταφράζεται στο να μάθουμε να δεχόμαστε την πραγματικότητα όπως είναι, χωρίς όμως να πάψουμε να προσπαθούμε για αυτή. Θα βοηθούσε αν κάποιος, με αφορμή τις γιορτές, έφτιαχνε ένα νέο πλάνο, όχι απαραίτητα μακροπρόθεσμο, αλλά για μικρά και άμεσα πράγματα που μπορούν να υλοποιηθούν» λέει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαρρηγόπουλος.
 

4) Παράλληλα, υποστηρίζει ότι πρέπει να μάθουμε να εκτιμάμε όσα έχουμε, σκεπτόμενοι πάντοτε ότι θα μπορούσαμε να είμαστε και σε πολύ χειρότερη κατάσταση από αυτή στην οποία βρισκόμαστε. Το γνώθι σαυτόν, δηλαδή, είναι μία πάρα πολύ καλή αρχή κι έπειτα ας αναρωτηθούμε τι ακριβώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα...
 

Ποιοι χρειάζονται βοήθεια
Πάντως, ο καθηγητής επισημαίνει ότι υπάρχει μια κατηγορία ατόμων για τους οποίους δεν διστάζει να χτυπήσει το καμπανάκι. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κυρίως άτομα με ψυχικά προβλήματα. «Οι άνθρωποι που παρακολουθούνται για ψυχικά-ψυχολογικά προβλήματα πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες και αν δεν αισθάνονται καλά επιβάλλεται να επικοινωνούν άμεσα με τον γιατρό τους» επισημαίνει ο ίδιος.