Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 και η απελευθέρωση της Μακεδονίας, μέσα από τα κειμήλια και τα ενθυμήματα.

   Με τους καλύτερους οιωνούς ξεκίνησε την Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013 το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Γιαννιτσών, ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί πλέον στην συνείδηση του κόσμου της ευρύτερης περιοχής μας. Την εναρκτήρια εκδήλωση  της 18^ης περιόδου 2013-14 τίμησε με την παρουσία του στον καθιερωμένο αγιασμό ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ, ο οποίος  ευλογώντας τους προσκεκλημένους μίλησε με τα καλύτερα λόγια για την σημαντικότατη παρουσία της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών  «Ο Φίλιππος» και ευχήθηκε τα καλύτερα για την προσφορά της στα πολιτιστικά πράγματα της πόλης μας.

   Βασικός ομιλητής ο Νικόλτσιος Βασίλειος, διευθυντής του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, ιστορικός συγγραφέας και συλλέκτης. Η εμπεριστατωμένη εισήγησή του διανθισμένη με  πρωτότυπο αρχειακό υλικό αξίας και τις απαραίτητες λιθογραφίες καθήλωσε το πολυπληθές κοινό, που παρακολούθησε την εκδήλωση και έδωσε το έναυσμα για βαθύτερη και πληρέστερη αποτίμηση της θυσίας εκατοντάδων Ελλήνων στο πεδίο της μάχης αλλά και στα μετόπισθεν.    

    Η οικονομική και δημογραφική ανάκαμψη της Ελλάδας τότε, το κίνημα στο Γουδή το 1909, η αναθεώρηση του συντάγματος το 1911, το υψηλό εθνικό και θρησκευτικό επίπεδο του λαού μας, η στρατιωτική προετοιμασία της χώρας μας και η συμμαχία με την Σερβία, το Μαυροβούνιο και την Βουλγαρία βρήκαν ουσιαστικό αποτέλεσμα με την νικηφόρα έκβαση των 2 βαλκανικών πολέμων του 1912-13. Ένας λαός ενωμένος κάτω από την σύνεση και διορατικότητα του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και την ικανότητα οργάνωσης και την ορμητικότητα του στρατηλάτη Κωνσταντίνου βρήκε την κατάλληλη ιστορική συγκυρία και επιτέλεσε πραγματικό  άθλο απέναντι στην Τουρκία.

   Ο διμέτωπος Μακεδονικός Αγώνας ενάντια σε Τούρκους και Βούλγαρους που έληξε το 1908, συνεχίζεται υπό άλλην μορφή και νέα δεδομένα. Στις 6/10/1912 ελευθερώνεται η Ελασσώνα, ακολουθεί η εκπόρθηση του Σαραντάπορου, η απελευθέρωση της Κοζάνης, των Σερβίων, της Φλώρινας, της Καστοριάς, της Έδεσσας. Στη σκληρή διήμερη μάχη των Γιαννιτσών 19/20-10-1912  κρίνεται το μέλλον της Θεσσαλονίκης. Οι Βούλγαροι πλησιάζουν και οι Έλληνες στρατιώτες ανδραγαθούν, οι κάτοικοι είναι με το μέρος τους και περιχαρείς απλώνουν εκατοντάδες ελληνικές σημαίες. Ο δε  Κωνσταντίνος, διάδοχος του θρόνου, συναντιέται  με τον  στρατιωτικό διοικητή της Θεσσαλονίκης Χασάν Ταξίν Πασά στο χωριό Γέφυρα, όπου ύστερα από πολύωρες διαπραγματεύσεις καταλήγουν σε συμφωνία. «Από τους Έλληνες την πήραμε, σε αυτούς την παραδίδουμε». Χάνεται όμως η ευκαιρία να απελευθερωθεί το Μοναστήρι στην Άνω Μακεδονία όπου μπαίνουν  πρώτοι οι Σέρβοι. Η απελευθέρωση της Βόρειας Ήπειρου γεμίζει με υπερηφάνεια τον Ελληνισμό. Αλλά δυστυχώς η Ελλάδα δεν ανασαίνει προς τα βόρεια.  ΟΙ νίκες του ναυτικού μας με τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη  πάνω στο θωρηκτό «Αβέρωφ»  στις  ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου κρατούν  φοβισμένο και  κλεισμένο τον τουρκικό στόλο στα Στενά. Οι  γενναίοι ναύτες μας αποβιβάζονται στα νησιά Θάσος, Ίμβρος, Τένεδος Ψαρά, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία κ.ά.  όπου οι κάτοικοι τους υποδέχονται ως απελευθερωτές. 

    Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, χάρη και στην  συμβολή  του Φίλιππου Νίκογλου, Έλληνα γιατρού από την Βουλγαρία, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου υπήρξε κομβικό σημείο. Την επομένη, υπό βροχήν, εισέρχεται ο βασιλιάς Γεώργιος. Η δολοφονία του-ηθικοί αυτουργοί η Γερμανία και  η Αυστρία- από τον αναρχικό Αλέξανδρο Σχοινά στην οδό Εξοχών- τώρα Βασιλίσσης Όλγας, πλήγωσε ανεπανόρθωτα ολόκληρο τον Ελληνισμό.   

    Η πτώση του Μπιζανίου και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων στις 21/2/1913 ολοκληρώνει την υπερπροσπάθεια την τέκνων της Πονεμένης Ρωμιοσύνης. Η Συνθήκη του Λονδίνου κλείνει τα ζητήματα διπλωματικώς.

   Στις 16/6/1913 οι Βούλγαροι επιτίθεται ύπουλα σε Σέρβους και Έλληνες και είναι αυτοί που ξεκίνησαν τον Β΄ βαλκανικό πόλεμο. Η ιστορική έχθρα και η αχαριστία τους εναντίον των Ελλήνων, από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια, εκδηλώθηκε άλλη μια φορά. Οι πολύνεκρες μάχες στο Κιλκίς, Λαχανά και Δοϊράνη είναι δηλωτικές της αγανάκτησης του λαού μας απέναντι στην βαρβαρότητα των εισβολέων. Η σφαγές, οι λεηλασίες και οι εμπρησμοί  εις βάρος των   Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας  σε Νιγρίτα, Σέρρες και Δοξάτο  και  η εθνοκάθαρση χαρακτηρίζουν τους θύτες.

   Οι Σέρβοι, Ρουμάνοι αλλά και Τούρκοι σταματούν τον πόλεμο, ενώ οι Έλληνες συνεχίζουν την  νικηφόρα προέλασή τους στην Ανατολική Ρωμυλία στα στενά της Κρέσνας στις 18/7/1913. Η Συνθηκολόγηση επικυρώνεται με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου  στις 26/7/1913.  

   Το ελληνικό έθνος με ακμαίο ηθικό και αισιοδοξία αντιμετώπισε τον εχθρό στα μάτια και τα πεδία μάχης δέχθηκαν αχόρταγα το αίμα των αγωνιστών της ελευθερίας. Υπήρχε τότε  έντονη πεποίθηση  για λαμπρό μέλλον και αισιοδοξία. Οι σκληραγωγημένοι στρατιώτες μας και ο άμαχος πληθυσμός  με το σθένος και την υπομονή που επέδειξαν είναι υπόδειγμα αξιοπρέπειας για τις νεώτερες γενιές μας, που απειλούνται από τον εθνομηδενισμό, την αδιαφορία, την αυτοκαταστροφική τάση και τη μιζέρια των ψευτοϊστορικών, που μας ενέσκηψαν τώρα τελευταία. Η γνώση της ιστορίας είναι δύναμη απέναντι στην παρακμή και η κουλτούρα αντίσταση στη μεμψιμοιρία.

Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος

δντής 2^ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών, υποψ. διδάκτορας Α.Π.Θ.